Unity

Op 28 september 2023 vond er een dramatische gebeurtenis plaats in het Erasmus MC, Rotterdam. Een docent werd doodgeschoten door een student, en daarna stichtte hij brand in het onderwijscentrum waardoor een deel zwaar beschadigd werd. Om de schade te herstellen werd een bouwsteiger geplaatst. De directie Vastgoed en de Kunstcommissie Erasmus MC namen het initiatief om op de steiger een kunstwerk te realiseren. Na een  enquête onder studenten, waaruit de thema’s Rotterdam en natuur werden gekozen, werd de Rotterdamse kunstenaar Nazif Lopulissa (1991) geselecteerd. Voor Esther Didden aanleiding om het kunstwerk te bekijken en meteen uitgebreider kennis te nemen van de kunstcollectie van Erasmus MC. 

Het huidige Erasmus MC is voortgekomen uit een fusie van het Dijkzigt Ziekenhuis, Sophia Kinderziekenhuis, de Daniel den Hoed Kliniek en de medische faculteit. Vier organisaties die voorheen afzonderlijk kunst kochten. In 2007 werd besloten tot nieuwbouw en daaraan voorafgaand werd één kunstcommissie geformeerd voor alle organisatieonderdelen. De commissie geeft adviezen aan de Raad van Bestuur over het verzamelen, lenen, conserveren, beheren, restaureren van en informeren over de kunstcollectie. Deze bestaat uit circa 1350 kunstwerken: objecten uit de oude gebouwen waaraan nieuwe kunstwerken zijn toegevoegd die passen bij de doelgroep en de locatie. Via schenkingen, aankopen direct bij de kunstenaar, galerie of veiling, of via het verstrekken van een opdracht. 

Met name bij kunstopdrachten voor de publieke ruimten is het belangrijk dat een kunstwerk stand houdt in de ruis

Lydia Bogtstra is adviseur van de kunstcommissie. “We willen bezoekers en personeel verleiden om naar kunst te kijken, dat ze heel even niet met ziekte bezig zijn. De kunst kan een verblijf ver-

aangenamen, aanzetten tot nadenken, weer laten dromen over een toekomst of een herinnering oproepen.” Met name bij kunstopdrachten voor de publieke ruimten, zoals de centrale hal, is het belangrijk dat een kunstwerk stand houdt in de zogenoemde ruis: tussen de bewegwijzering, aanmeldzuilen, digitale schermen, balies, winkels, bezoekers en personeel. Het gebouw is weliswaar strak qua architectuur maar visueel kan het onrustig zijn. 

De meest recente opdracht is die aan Lopulissa. De organisatie vond het belangrijk om vrij snel na die zwarte dag in september een tijdelijk kunstwerk in het onderwijscentrum te realiseren. “Men kijkt er nu naar een kunstwerk dat gaat over Rotterdam en Rotterdammers, een kunstwerk dat aanspoort om met elkaar verder te gaan. De nadruk ligt op doorgaan en minder op de herstelwerkzaamheden, de schade en de pijnlijke herinnering. Samen gaan we verder en dus kijken we vooruit.” 

Lopulissa noemt zijn werk Unity waarmee hij een weerspiegeling van de stad Rotterdam verbeeldt. Unity is gemaakt om studenten een hart onder de riem te steken na het traumatische incident. Het onderwijscentrum is dé plek waar ze bij elkaar komen, studeren en onderwijs volgen. Met de titel wil Lopulissa de boodschap meegeven elkaar te steunen ongeacht de culturele achtergrond en respect te hebben voor iedereen. 

Unity is gemaakt om studenten een hart onder de riem te steken na het traumatische incident

Het kunstwerk is groot: 10 meter hoog, 20 meter breed en nog eens 9 meter de hoek om. Het zijn de afmetingen van de steiger. Het werk is tijdelijk te zien en daarna, als de herstelwerkzaamheden voltooid zijn, zullen onderdelen van Unity getoond worden op andere locaties in het gebouw. 

Het werk kent drie lagen. De geabstraheerde bloemen staan voor  het meenemen van een geschenk aan vrienden of familie die in het ziekenhuis zijn opgenomen en staan ook voor hoop en ontwikkeling. De 44 gradiëntschilderijen verwijzen naar menselijke huidtinten en verbeelden daarmee de diversiteit van de inwoners van Rotterdam. De drie grote ikat-schilderijen, waarin alle huidtypen zijn opgenomen, verwijzen naar een bindwijze in Indonesië, het land waar een grootvader van de kunstenaar geboren is. 

Bogtstra licht twee andere kunstwerken in de collectie uit. In de entreehal hangt sinds 2019 The Sweepers Clock van Maarten Baas. De klok is een real time video van twee mannen die afval vooruit vegen. De kunstcommissie attendeert hiermee collega’s op duurzaamheid. Thema’s die in de samenleving spelen, spelen natuurlijk ook in het ziekenhuis. Duurzaamheid is een onder-werp dat voortdurend de aandacht heeft. Bogtstra vertelt dat werkprocessen waar mogelijk worden aangepast, zoals bijvoorbeeld bij gebruik van materialen in de operatiekamer zodat ongebruikte instrumenten en materialen niet worden weggegooid.

In dit ziekenhuis in Rotterdam komt de wereld dagelijks voorbij

Een ander kunstwerk dat in de centrale hal goed tot zijn recht komt is Shadows and Moonlight (2020) van kunstenaarsduo Liet Heringa en Maarten van Kalsbeek. De architect had een aantal nissen in de nieuwbouw ontworpen die zeer geschikt zijn voor het plaatsen van een kunstwerk. Dit kunstwerk springt letterlijk uit zo’n nis. Het is kleurrijk, speels en je vraagt je als toeschouwer af waar je nu eigenlijk naar kijkt. Zijn het ibissen in hun vlucht of tropische planten? Heringa en Kalsbeek wilden een biotoop maken, want ze ervoeren tijdens hun eerste verkennende bezoek het ziekenhuis als een biotoop, als een stad in de stad. Hun biotoop heeft een paradijselijke uitstraling. Ze hebben zich laten inspireren door maskers uit Benin, door Aziatische kunst, door schilderijen van Henri Rousseau en sterke schaduwwerking in Japan tijdens hun artist-in-residence aldaar. De wereld binnen handbereik, kan je zeggen. Want in dit ziekenhuis in Rotterdam komt de wereld dagelijks voorbij. 

In de gigantische centrale hal is nog veel meer goede kunst te zien, van bijvoorbeeld Jaume Plensa of Stephan Balkenhol. Het is het binnenlopen waard.