Bij elke tekst in de serie rechtReeKs kiest de Kunstenbond een passende afbeelding gemaakt door één van haar aangesloten kunstenaars, die geen relatie heeft met de kwesties in het artikel.
Dit keer: Mirjam Kuitenbrouwer, ordners en laptop, 2021_ 21x26_4cm –
Met deze column hoop ik je een juridisch opkikkertje te kunnen bieden. Het besef dat de maatschappij, de wetgever, regels heeft gemaakt die de makers van kunst erkennen.
Vorige keer ging ik in op het verschil tussen de overdracht van auteursrecht en de licentie. Ik schreef dat je na een overdracht je auteursrecht kwijt bent en dat het daarom vaak beter is om een licentie af te spreken. Hierbij geef je iemand toestemming je werk te gebruiken onder de voorwaarden die jij daaraan stelt. Bijvoorbeeld voor een bepaalde periode, op een bepaalde plek en tegen een bepaalde vergoeding.
Deze keer ga ik verder in op de toestemming tot gebruik. Ook wel een licentie of gebruiksrecht genoemd.
Wat de afspraak ook is, het kan altijd voorkomen dat er op andere manier gebruik wordt gemaakt van je werk dan je met je toestemming hebt bedoeld. Een greep uit de praktijk, mag dit?
– Je hebt ingestemd met het plaatsen van een foto van je werk bij een artikel in een tijdschrift, en deze wordt ook op de cover gebruikt;
– Je werk maakt deel uit van een tentoonstelling in een museum, en een afbeelding ervan staat prominent op de reclameposter voor de expositie;
– Je verkoopt een schilderij aan een bedrijf, en een reproductie daarvan wordt ingezet voor de feestelijke lancering van een nieuw product.
En ja, voor het gebruik van je werk als boegbeeld voor de expositie waaraan je deelneemt is ook specifieke toestemming nodig
In al deze situaties schiet het auteursrecht je te hulp met een speciale regel die is bedacht om jou als maker te beschermen: in dubio pro auctore. Ofwel, bij twijfel is het voordeel voor de maker. Concreet betekent dit dat wanneer er onduidelijkheid is over de inhoud van een licentieafspraak, deze in het voordeel van de maker wordt uitgelegd.
Maar dat is fijn! Als je hebt ingestemd met het gebruik van je foto bij een artikel, mag het dus niet zomaar op een andere plek in dat tijdschrift worden gebruikt. Zo ver gaat de afspraak niet. En ja, voor het gebruik van je werk als boegbeeld voor de expositie waaraan je deelneemt is ook specifieke toestemming nodig. Immers, er is een verschil tussen meedoen aan een expositie en de promotie ervan. Voor het gebruik van een reproductie van je schilderij geldt hetzelfde. Ook dit mag niet zonder aanvullende toestemming.
Uitleg in het voordeel van de maker geldt voor alle soorten afspraken. Voor mondelinge afspraken, maar ook voor uitgebreide afspraken op papier. En zelfs als er niets over het auteursrecht is afgesproken, kan dit uitgangspunt van toepassing zijn.
Uitleg in het voordeel van de maker geldt voor alle soorten afspraken
Wanneer je wordt gevraagd een foto van je werk bij een artikel te mogen gebruiken, is dat het specifieke gebruik waarop je toestemming betrekking heeft. Dat is dus de omvang van de licentie. Doe je mee aan een tentoonstelling, dan hoort daar bij dat het museum je werk aan haar bezoekers mag tonen. Tenslotte is dat de hele bedoeling ervan. Hoewel impliciet, is ook dit een vorm van toestemming voor gebruik, en dus van een licentie. Zoals gezegd valt het maken van reclame hier niet onder. Met de verkoop van een schilderij hangt samen dat de koper het zal willen ophangen in zijn huis of kantoor. De toestemming voor dit gebruik komt samen met het kunstwerk, tenzij je iets anders afspreekt.
Al met al kun je ervan uitgaan dat gebruik dat in redelijkheid niet uit de afspraak (en de overeengekomen vergoeding) voortvloeit, of dat je als maker niet had hoeven verwachten, in principe niet onder de door jou gegeven toestemming valt. Of die toestemming nou expliciet is gegeven of niet.
Dutch 
English